การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน: แนวคิดและการประยุกต์ใช้ในบริบทการศึกษาไทย
คุณากร ธนที 2568 (ค.ม.การบริหารการศึกษา)
บทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้นำเสนอแนวคิด หลักการ และการประยุกต์ใช้การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน (School-Based Management: SBM) ในบริบทการศึกษาไทย โดยมุ่งวิเคราะห์องค์ประกอบสำคัญ ปัจจัยความสำเร็จ และความท้าทายในการนำแนวคิดนี้ไปปฏิบัติ ตลอดจนนำเสนอแนวทางการพัฒนาที่เหมาะสมกับบริบทของสถานศึกษาไทย
บทนำ
การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐานเป็นนวัตกรรมการบริหารการศึกษาที่ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางในระดับนานาชาติ และได้รับการบรรจุไว้ในพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ของประเทศไทย โดยมีเป้าหมายสำคัญในการกระจายอำนาจการบริหารจัดการศึกษาไปสู่สถานศึกษาโดยตรง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการจัดการศึกษา
แนวคิดและหลักการสำคัญ
ความหมายและความสำคัญ
การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน หมายถึง การกระจายอำนาจการบริหารและการตัดสินใจไปยังโรงเรียน โดยให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในระดับโรงเรียนมีอำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบในการบริหารจัดการศึกษาในโรงเรียนโดยตรง (อุทัย บุญประเสริฐ, 2545)
หลักการพื้นฐาน
- หลักการกระจายอำนาจ (Decentralization)
- หลักการมีส่วนร่วม (Participation)
- หลักการบริหารตนเอง (Self-managing)
- หลักการตรวจสอบและถ่วงดุล (Check and Balance)
องค์ประกอบสำคัญของการบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
1. ด้านการบริหารวิชาการ
- การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา
- การจัดกระบวนการเรียนรู้
- การวัดและประเมินผล
- การประกันคุณภาพการศึกษา
2. ด้านการบริหารงบประมาณ
- การจัดทำแผนงบประมาณ
- การระดมทรัพยากร
- การบริหารการเงินและพัสดุ
3. ด้านการบริหารบุคคล
- การวางแผนอัตรากำลัง
- การพัฒนาบุคลากร
- การประเมินผลการปฏิบัติงาน
4. ด้านการบริหารทั่วไป
- การบริหารจัดการอาคารสถานที่
- การประสานความร่วมมือกับชุมชน
- การประชาสัมพันธ์
ปัจจัยความสำเร็จ
- ภาวะผู้นำของผู้บริหารสถานศึกษา
- การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
- ความพร้อมของบุคลากรและทรัพยากร
- วัฒนธรรมองค์กรที่เอื้อต่อการเปลี่ยนแปลง
ความท้าทายและข้อเสนอแนะ
ความท้าทาย
- การปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ของผู้เกี่ยวข้อง
- ข้อจำกัดด้านทรัพยากรและงบประมาณ
- การสร้างความเข้าใจและการมีส่วนร่วมของชุมชน
ข้อเสนอแนะ
- การพัฒนาศักยภาพผู้บริหารและบุคลากร
- การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ
- การพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศเพื่อการตัดสินใจ
บทสรุป
การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐานเป็นแนวทางการบริหารที่มีศักยภาพในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา แต่ความสำเร็จขึ้นอยู่กับการเตรียมความพร้อมและการสนับสนุนจากทุกภาคส่วน การนำไปประยุกต์ใช้จำเป็นต้องคำนึงถึงบริบทและความพร้อมของแต่ละสถานศึกษา
เอกสารอ้างอิง
อุทัย บุญประเสริฐ. (2545). การบริหารจัดการสถานศึกษาโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ธีระ รุญเจริญ. (2550). การบริหารโรงเรียนยุคปฏิรูปการศึกษา. กรุงเทพฯ: ข้าวฟ่าง.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ. (2542). พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ: พริกหวานกราฟฟิค.
